«Εμπρός»: Μια κοινωνία χωρίς ουτοπίες, πεθαίνει

Το Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Βερολίνου ή The Greek Film Festival in Berlin υπό τη διεύθυνση της Σοφίας Σταυριανίδου δεν είναι άλλο ένα ελληνικό φεστιβάλ με ελληνικές ταινίες στο εξωτερικό. Είναι ένα σταθερό ραντεβού εδώ και δέκα χρόνια στον κινηματογράφο Babylon του Βερολίνου με ποιοτικές επιλογές που διατρέχει την ετήσια ελληνική κινηματογραφική παραγωγή, ευσύνοπτα και καλύπτοντας πολλά είδη: ταινίες μεγάλου και μικρού μήκους, ντοκιμαντέρ, pop σινεμά, ταινίες υψηλής αισθητικής, avant-garde προτάσεις, αφιερώματα σε παλιές ταινίες-oρόσημα.

Φέτος μεταξύ άλλων ξεχωρίσαμε δύο ντοκιμαντέρ. Ένα εξ αυτών το «Εμπρός» που σκηνοθέτησε η κινηματογραφίστρια Άλκηστις Καφετζή, η οποία ζει στο Βερολίνο. Mια ακτινογραφία των ενδότερων του ιστορικού ελεύθερου αυτοδιαχειριζόμενου θεάτρου «Εμπρός» στου Ψυρρή στην Αθήνα, πάνω στα θραύσματα ενός ομώνυμου τυπογραφείου της δεκαετίας του ’30. Ένας ζωντανός θεατρικός οργανισμός, που έχει ταυτιστεί με τις καταλήψεις του, που έχει γνωρίσει περιόδους άνθησης, παρακμής, καταστροφών, λουκέτων από την Πολιτεία, μπαζώματος, αλλά και κοινωνικών αγώνων, διεκδικήσεων, όπως στα χρόνια της οικονομικής κρίσης.

Το «Εμπρός» είνας χώρος που στέγασε και συνεχίζει να στεγάζει την καλλιτεχνική δημιουργία και ενίοτε πρωτοπορία, αλλά και συλλογικότητες ή μειονότητες που αναζητούν χώρο και τρόπο έκφρασης. Για τη δημιουργό του ντοκιμαντέρ «Εμπρός» η κατάληψη ενός εγκαταλελειμμένου χώρου, όπως το «Εμπρός», προκειμένου να μετατραπεί σε πεδίο ελεύθερης και αδιαμεσολάβητης έκφρασης, πολιτικής, κοινωνικής, καλλιτεχνικής, αλλά και η διαρκής μάχη με τις αρχές αποτυπώνουν την άλλοτε ηχηρή κι άλλοτε πιο υπόκωφη μάχη που μαίνεται τα τελευταία χρόνια στους κόλπους της ελληνικής κοινωνίας: μια μάχη για την ελευθερία της έκφρασης και της γνώμης, μια μάχη για να δοθεί χώρος στο διαφορετικό, το μη αναμενόμενο, αυτό που δεν χωρά στα αστικά καλούπια και εκπροσωπεί εν τέλει μια άλλη φωνή και ένα άλλο κοινωνικό όραμα.

Το μπάζωμα του «Εμπρός» θυμίζει την πρακτική του «μπαζώματος» όπως έγινε και στα Τέμπη, λέει η Άλκηστις Καφετζή. Το κλείσιμο ενός αυτοδιαχειριζόμενου χώρου τέχνης, που δεν προκαλεί παρά μόνο μέσα από τον λόγο, τη μουσική, την εικόνα είναι σαν να στερείται το οξυγόνο της μια μερίδα πολιτών που επιλέγει να εκφραστεί έτσι. «Μια κοινωνία που δεν μπορεί να ονειρεύεται ουτοπίες, πεθαίνει» ανέφερε χαρακτηριστικά μετά την προβολή του ντοκιμαντέρ της.

Το ντοκιμαντέρ πάντως θέτει ακροθιγώς και το ζήτημα της ρεαλιστικής επιβίωσης του θεάτρου «Εμπρός», μέσα από απόπειρες συμφωνίας με τις δημοτικές ή κρατικές αρχές. Μια ευκαιρία, που όπως επισημαίνει η δικηγόρος Ιωάννα Κούρτοβικ, χάθηκε στο παρελθόν. Ο ηθοποιός Βασίλης Κουκαλάνι, ο οποίος βρέθηκε για την προβολή του ντοκιμαντέρ επίσης στο Βερολίνο, εξέφρασε από την πλευρά του προβληματισμό για μια πιθανή «αλλοτρίωση» της αρχικής αποστολής του χώρου και του κινδύνου να μετατραπεί απλώς σε έναν χώρο τέχνης που «κλείνει» παραστάσεις τη μια μετά την άλλη, κινδυνεύοντας να απωλέσει τον πραγματικό κοινωνικό χαρακτήρα και σκοπό του.

Οι ρίζες του ελληνικού #MeToo – και η μάχη που συνεχίζεται

Ένα άλλο ντοκιμαντέρ που ξεχώρισε και απέσπασε μάλιστα το Βραβείο Ντοκιμαντέρ του Φεστιβάλ είναι το «Tack» της Βάνιας Τέρνερ για τις απαρχές του ελληνικού #MeToo στον χώρο της ιστιοπλοΐας. Όλα ξεκίνησαν όταν η Ολυμπιονίκης Σοφία Μπεκατώρου αποκάλυψε το 2020 τον βιασμό της από παράγοντα της Ελληνικής Ιστιοπλοΐας, όταν ακόμη ήταν εν ενεργεία αθλήτρια. Οι αποκαλύψεις της δημιούργησαν ένα ωστικό κύμα, το ελληνικό #MeToo. Ο τίτλος είναι δανεισμένος από την ιστιοπλοΐα και την αλλαγή πλεύσης όταν οι συνθήκες το απαιτούν ή είναι κόντρα στην προδιαγεγραμμένη πορεία.

Μια από τις πρώτες υποθέσεις που ήρθαν στο φως ήταν αυτή της Αμαλίας Προβελεγγίου, νεαρής ιστιοπλόου που είχε πέσει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης κατ’ εξακολούθηση από τον προπονητή της, σε ηλικία δέκα με δεκατριών ετών. Το ντοκιμαντέρ παρακολουθεί την παράλληλη ζωή και τη στενή σχέση εμπιστοσύνης που αναπτύχθηκε μεταξύ των δύο γυναικών μέχρι τη δίκη του κακοποιητή της Αμαλίας σε πρώτο βαθμό. Το άγχος, το τραύμα, η πορεία προς την εξωστρέφεια και η δημοσιοποίηση των υποθέσεων σεξουαλικής κακοποίησης εν μέσω κοινωνικού στίγματος, άγνοιας, έλλειψης προστασίας των θυμάτων αλλά και μηχανισμών εν γένει πρόληψης μπαίνουν στο κινηματογραφικό μικροσκόπιο της Βάνιας Τέρνερ.

Η Τέρνερ επέλεξε να φωτίσει την υπόθεση από την πλευρά της Αμαλίας. Ήταν επιλογή της συνειδητή, όπως είπε η ίδια, να πάρει θέση ξεκάθαρα υπέρ της Αμαλίας και να αναδείξει τις συστημικές αγκυλώσεις, τα στερεότυπα και τα κατάλοιπα πατριαρχίας που ενυπάρχουν βαθιά ακόμη ριζωμένα όχι απλώς στην κοινωνία, αλλά και στον σκληρό πυρήνα της δικαιοσύνης. Όπως είπε χαρακτηριστικά σε συζήτηση που ακολούθησε στο Kino Babylon, σοκ προκαλούν όχι μόνο οι ίδιες οι εγκληματικές πράξεις του δράστη, αλλά και ο τρόπος αντιμετώπισης του θύματος στο δικαστήριο από το μέρος του δικαστικού σώματος, με εμφανή την έλλειψη εκπαίδευσης σε θέματα δικαστικής ψυχολογίας.

Ο δράστης τελικά καταδικάστηκε σε 13 χρόνια κάθειρξης για ασέλγεια κατά ανηλίκου και κρίθηκε αθώος για βιασμό. Η κίνηση της Σοφίας Μπεκατώρου και η δικαστική υπόθεση της Αμαλίας Προβελεγγίου άνοιξαν τον δρόμο για πολλές καταγγελίες περιστατικών σεξουαλικής κακοποίησης στον χώρο του αθλητισμού, των τεχνών και της ακαδημαϊκής κοινότητας. Κάποιες πήραν τον δρόμο της δικαιοσύνης. Ο δρόμος είναι όμως ακόμη μακρύς.

Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.