Όταν οι Κυκλάδες «μετανάστευσαν» στην Καρλσρούη

Από την πρώτη στιγμή που βρέθηκα στην Καρλσρούη και αντίκρισα το μεγαλοπρεπές παλάτι της πόλης, ένιωσα δέος. Ένα αρχιτεκτονικό κόσμημα που φιλοξενεί πολιτισμό, ιστορία και τέχνη. Στο εσωτερικό του παλατιού, εκεί όπου στεγάζεται το Κρατικό Μουσείο της Βάδης -ή του Μπάντεν- (Βadisches Landesmuseum), ένιωσα να με κατακλύζει ένα παράξενο αίσθημα οικειότητας.

Ανάμεσα σε αρχαιοελληνικά αγγεία, μαρμάρινα ειδώλια και έργα τέχνης χιλιάδων ετών με υποδέχτηκε με χαμόγελο η Δρ. Καταρίνα Χορστ, επικεφαλής επιμελήτρια του μουσείου. Μου μίλησε με ενθουσιασμό και αληθινή αγάπη για την ελληνική συλλογή αρχαιοτήτων του μουσείου, ενώ και η ίδια έχει καταγωγή και από την Ελλάδα.

Μια μικρή κεφαλή με μεγάλη ιστορία

Μου δείχνει μια μπρούτζινη κεφαλή από την Ολυμπία, ένα από τα αγαπημένα της εκθέματα, που χρονολογείται από τον 7ο αιώνα π.Χ. «Ίσως να φαίνεται μικρή», μου λέει, «αλλά για την αρχαιολογία έχει τεράστια σημασία». Η κεφαλή βρέθηκε στο τέλος του 19ου αιώνα από έναν Γερμανό δάσκαλο, που την αγόρασε στην Ολυμπία και την έφερε στη Γερμανία.

Για πολλά χρόνια δεν της δόθηκε ιδιαίτερη σημασία. Μέχρι που στη δεκαετία του 1920 οι ειδικοί κατάλαβαν ότι πρόκειται για ένα από τα πρώτα δείγματα μπρούτζινης κεφαλής που φτιάχτηκε με την τεχνική του «χαμένου κεριού», μια επαναστατική μέθοδο χύτευσης της εποχής.

Από τις αγορές αντικειμένων… στη συνεργασία

Το μουσείο είναι γνωστό για τη συλλογή Κυκλαδικών Αρχαιοτήτων. Αυτά τα ειδώλια, όπως μας αναφέρει η Δρ. Χορστ, θεωρούνταν για δεκαετίες «άσχημα» και παραμελούνταν. Όλα όμως άλλαξαν στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν καλλιτέχνες του μοντερνισμού, όπως ο Πικάσο και ο Μοντιλιάνι, εμπνεύστηκαν από την αφαιρετική μορφή τους. Από τότε οι Κυκλάδες άρχισαν να λεηλατούνται για τα ειδώλιά τους.

Η Δρ. Χορστ αναφέρει ότι το μουσείο παρουσίασε το 1970 μια έκθεση με 500 περίπου κυκλαδικά εκθέματα, πολλά εκ των οποίων προέρχονταν από εμπόρους, προκαλώντας σφοδρές αντιδράσεις στις αρμόδιες ελληνικές αρχές.

Το 2014 το Μουσείο επέστρεψε δύο αρχαιότητες του Κυκλαδικού Πολιτισμού (συγκεκριμένα ενός ειδωλίου και ενός λίθινου αγγείου) στην Ελλάδα, μια πράξη που σηματοδότησε την αρχή μιας νέας εποχής «βιώσιμης συνεργασίας», όπως διαβάζουμε στην ιστοσελίδα του μουσείου στα ελληνικά και στα γερμανικά.

Νέο μοντέλο συνεργασίας

Όπως αναφέρει η ίδια ιστοσελίδα, «τον Ιανουάριο του 2016 υπογράφηκε στη Στουτγκάρδη μία σύμβαση συνεργασίας μεταξύ του ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και του Υπουργείου Επιστήμης, Έρευνας και Τέχνης του κρατιδίου της Βάδης-Βυρτεμβέργης». Από τότε, η συνεργασία είναι στενή. Μεταξύ άλλων, η συμφωνία αυτή περιλάμβανε και την έκθεση «Stolen Past – Lost Future» (Κλεμμένο Παρελθόν – Χαμένο Μέλλον) με σύμπραξη του ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού και του Κρατικού Μουσείου της Βάδης, η οποία έχει αποτελέσει έκτοτε ίσως το πιο ισχυρό παράδειγμα συνεργασίας.

Παρουσιάζει τις επιπτώσεις της αρχαιοκαπηλίας στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά. Παρουσιάστηκε στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης και διασχίζοντας διάφορες πόλεις της Γερμανίας και Ελβετίας έφτασε στην Ελλάδα. Σήμερα βρίσκεται στην Πάτρα. Το μήνυμα είναι σαφές: αν χάσουμε το παρελθόν, χάνουμε και το μέλλον.

Όχι πια «δικό μου – δικό σου»

«Το χειρότερο που μπορούμε να πούμε είναι “αυτό είναι δικό μου, εκείνο είναι δικό σου”», λέει η Δρ. Χορστ. «Αυτό οδηγεί σε πολέμους. Πρέπει να σκεφτόμαστε με όρους συνεργασίας, όχι διαχωρισμού».

Για την ίδια, τα αρχαιοελληνικά αντικείμενα δεν είναι μόνο ελληνικά. Είναι μέρος ενός κοινού πολιτιστικού παρελθόντος. Όπως λέει μιλώντας στην DW: «Οι Γερμανοί έμαθαν αρχαία ελληνικά στο σχολείο (…) αποτελεί μέρος και της δικής τους ταυτότητας». Το μουσείο πλέον δεν αγοράζει αρχαιότητες. Αντίθετα, δανείζεται, συνεργάζεται, κάνει κοινές εκθέσεις. Είναι ίσως το πιο ελπιδοφόρο μοντέλο για το μέλλον. Με σεβασμό, έρευνα και διάλογο.

Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.